دکتر ابراهیم حیدری

آنوک این کاتتر به سمت بطن چپ و یا به سمت مدخل سرخرگ کرونری هدایت خواهد شد. سپس یک ماده حاجب یددار به بدن تزریق می‌شود تا پزشک بتواند جریان خون را در درون این ساختارها مشاهده نماید. برخی افراد نسبت به رنگ حاوی یُد حساسیت دارند. وقتیکه این رنگ وارد بطن چپ می شود، ممکن است شما احساس گرما بکنید.
آنژیوگرافی نحوه پمپاژکردن قلب، شکل قلب و قسمت‌های داخلی قلب را نشان می‌دهد و همچنین نشان می‌دهد که آیا عدم کارکرد صحیح دریچه‌های قلبی منجر به تنگی یا نارسایی دریچه شده است یا خیر؟
اگر ماده حاجب وارد سرخرگ‌های کرونری قلب بشود، آنژیوگرفی نشان می‌دهد که آیا تنگ شدگی یا انسداد این سرخرگ‌ها باعث کاهش یا قطع جریان خون شده است یا خیر؟
انجام کاتترگذاری تشخیصی و تهیه آنژیوگرام در حدود 1ساعت وقت لازم دارد، ولی شما باید بیشتر یا تمام یک روز را صرف انجام این بررسی نمایید. بعد از انجام این بررسی باید استراحت کنید تا آثار ماده بی‌هوشی از بدن شما محو شود. باید مایعات زیادی بنوشید تا به دفع ماده حاجب از بدن کمک نمایید.



آنژیوپلاستی

استفاده از داروها و تغییرات سالم در شیوه زندگی همیشه برای پیشگیری از حمله قلبی کافی نیستند. فردی که با آنژین شدید یا حمله قلبی به بیمارستان مراجعه می‌کند، احتمالا دارای یک یا چند سرخرگ کرونری کاملاً مسدود شده می‌باشد. اولویت نخست، برقراری سریع و دوباره جریان‌خون می‌باشد و اقدام بعدی تلاش برای کاهش میزان خطر وقوع یک حمله قلبی دیگر است. میزان خطر به خصوص زمانی بیشتر می‌شود که فعالیت پمپاژ قلب در اثر انسداد سه یا چند سرخرگ کرونری و یا انسداد سرخرگ کرونری اصلی سمت چپ (که خون عضلات بطن چپ قلب را تامین می‌نماید) دچار اشکال شود. آنژیوپلاستی یا آنژیوپلاستی بالونی روشی است که یک سرخرگ مسدود شده را از طریق فشار دادن پلاک به دیواره‌های سرخرگ، باز می‌کند. آنژیوپلاستی کرونری داخل مجرایی از طریق پوست (PTCA) نام دیگر آنژیوپلاستی می‌باشد. این روش از طریق وارد کردن یک کاتتر در یک سرخرگ (معمولا درکشاله‌ران) و عبور آن از آئورت به سمت قلب انجام می‌شود. وقتیکه این بالون به محل انسداد رسید، به منظور فشار دادن به پلاک و گشاد نمودن مجرای سرخرگ باد می‌شود.
با بازکردن یک سرخرگ، آنژیوپلاستی بطور موثری درد آنژین را تسکین داده و میزان آسیب وارده به قلب را کاهش می‌دهد. آنژیوپلاستی ممکن است به عنوان روشی اورژانسی در فردی انجام شود که در حین حمله قلبی به بیمارستان مراجعه نموده است. همچنین ممکن است آنژیوپلاستی به صورت غیراورژانسی برای تسکین علایم آنژین قلبی یا پیشگیری از حمله قلبی انجام شود.
در بیشتر مواردِ آنژیوپلاستی (70 تا 90درصد موارد) پزشک یک استنت (فنر یا وسیله‌ای برای حمایت از دیواره‌های سرخرگ از درون) را داخل سرخرگ تعبیه خواهد کرد. برخی از استنت‌ها (فنرها) توسط داروهایی پوشانده می‌شوند که به کاهش میزان خطر تشکیل لخته خون کمک می‌نمایند. دلیل اینکه استنت‌ها در برخی افراد کارگذاشته نمی‌شوند، موقعیت و نوع ضایعه می‌باشد.
هدف اصلی از تعبیه یک استنت، کاهش احتمال تنگ شدن مجدد سرخرگ در همان محل می‌باشد، که به این فرآیند تنگی‌مجدد گفته می‌شود (صفحه272را ملاحظه بفرمایید). تنگی مجدد در حدود40درصد افرادیکه فقط از آنژیوپلاستی استفاده می‌کنند و تنها در 20درصد افرادیکه از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری توام استفاده می‌کنند، دیده می‌شود. بنا به دلایل نامشخص، افراد مبتلا به دیابت (بیماری قند خون) در معرض خطر بیشتر تنگی مجدد قرار دارند.
اگر پزشک استفاده از آنژیوپلاستی را به شما پیشنهاد نماید، ابتدا قبل از انجام آنژیوپلاستی ممکن است از شما یک عکس قفسه سینه با استفاده از اشعه ایکس، یک نوارقلب و آزمایش‌های خونی گرفته شود. شما و پزشکتان می‌توانید درباره موارد زیر بحث کنید: اینکه چرا آنژیوپلاستی برای شما لازم است؟ آنژیوپلاستی چگونه انجام می‌شود؟ چه انتظاراتی می‌توانید از آن داشته باشید؟
حتما درباره داروهای مصرفی خود به پزشک اطلاعات لازم را بدهید. پزشک ممکن است از شما بخواهد که مصرف آنها (به ویژه ضدپلاکت‌ها و داروهای ضدانعقاد) را قبل از آنژیوپلاستی متوقف کنید. همچنین ممکن است از شما بخواهد که بعد از نیمه شب قبل از آنژیوپلاستی چیزی نخورید و نیاشامید. اگر مبتلا به دیابت (بیماری قند خون) هستید، با پزشکتان به دقت درباره میزان داروها و غذای مصرفی خود صحبت کنید، چون هریک از این عوامل برمیزان قندخون شما تاثیر می گذارند.

آنژیوپلاستی بالونی

جهت انجام آنژیوپلاستی پزشک کاتتری را که دارای یک بادکنک (بالون) در نوک آن می‌باشد، وارد رگ خونی نموده و آن را به سمت سرخرگ کرونری دچار انسداد می‌راند. سپس بادکنک را در محل انسداد باد می‌کند تا پلاک را به سمت دیواره سرخرگ فشرده سازد. این فرآیند به سرعت جریان خون عضلات قلب را با هزینه و خطر نسبتا کمی برمی‌گرداند.

نحوه انجام آنژیوپلاستی

معمولا آنژیوپلاستی در یک آزمایشگاه کاتترگذاری قلبی انجام می‌شود، به این آزمایشگاه "کت لَب" گفته می‌شود. بر روی قفسه سینه شما الکترودهایی قرار می‌گیرند و به این ترتیب به یک دستگاه مونیتور قلب وصل می‌شوید تا قلب شما در حین آنژیوپلاستی کنترل شود. نیاز به بی‌هوشی عمومی نیست، ولی یک داروی آرام‌بخش داخل عروقی به شما تزریق می‌شود. کشاله
ران شما (یا گاهی بازو) که کاتتر از آن وارد بدن خواهد شد، اصلاح و ضدعفونی شده و سپس با استفاده از دارو بی‌حس می‌شود. بعد از بی‌حس شدن این قسمت از بدن، دیگرهیچ دردی را در طول آنژیوپلاستی حس نخواهید کرد، ولی در عین حال بیدار و هوشیارخواهید بود.
پزشک سرخرگ مناسب را پیدا کرده و کاتتر (یک لوله نازک) را از طریق پوست وارد آن می‌کند. او کاتتر را از طریق سرخرگ به سمت آئورت و از آنجا به سمت قلب می‌فرستد، که می‌توان مسیر عبور آن را در مونیتور مشاهده نمود. وقتیکه کاتتر در مدخل سرخرگ کرونری قرارگرفت، یک ماده حاجب تزریق می‌شود تا پزشک بتواند از سرخرگ‌ها عکس گرفته (آنژیوگرام، صفحه225 را ملاحظه بفرمایید) و در صورت وجود هرگونه تنگی در مسیر خون سرخرگ کرونری، آنرا تشخیص دهد. بعد از بررسی اندازه و وسعت انسداد، پزشک ممکن است یک وسیله بالونی شکل را وارد بدن نموده و آنرا به سمت محل انسداد هدایت کند و سپس بالون را در برابر دیواره‌های سرخرگ باد نماید. بالون باد شده به مدت دو دقیقه در محل دچار تنگی نگهداری می‌شود و سپس بادش خالی می‌شود. در صورت لزوم پزشک بارها این کار را تکرارمی‌کند. در صورت رضایت‌بخش بودن نتایج، بالون خالی شده و کاتتر از بدن خارج می‌شود.

نحوه کارگذاشتن استنت‌ها

استنت (فنر) یک قطعه لوله‌ای شکل است که از بافت سیمی مارپیچی شکل ساخته می‌شود. استنت بر روی بالون در نوک کاتتر قرار می‌گیرد و به سمت سرخرگ کرونری دچار انسداد هدایت می‌شود. سپس بالون باد می‌شود و استنت متسع شده و در محل انسداد قفل می‌شود و به منزله حائلی رگ را باز نگه می‌دارد. باد بالون خالی شده و کاتتر خارج می‌شود، ولی استنت در محل باقی می‌ماند. ظرف چند هفته، بافت‌های جدیدی بر روی سطح استنت تشکیل می‌شوند، بطوریکه سطح داخلی سرخرگ‌ها کاملا صاف و صیقلی می‌شود. استنت‌گذاری ممکن است به تنهایی هم انجام شود، اما معمولا همراه با آنژیوپلاستی انجام می‌شود. پزشک ممکن است در طی یک آنژیوپلاستی، بر روی چندین سرخرگ مسدود شده اقدام نماید.

بعد از آنژیوپلاستی

معمولا یک آنژیوپلاستی بین 45 دقیقه تا بیش از 2 ساعت طول می‌کشد. بعد از اتمام آنژیوپلاستی و برداشتن کاتتر، پزشکان یا پرستاران با اعمال فشاردستی (و یا استفاده از دستگاه‌های مخصوص اعمال فشار) به مدت بیست دقیقه یا بیشتر در محل ورود کاتتر جلوی خونریزی را می‌گیرند و سپس محل را بانداژ می‌کنند. ممکن است تا زمانی‌که داروی آرام‌بخش در بدن‌تان وجود دارد، احساس خواب‌آلودگی نمایید. ممکن است از شما خواسته شود که پس از آنژیوپلاستی درحدود 8 ساعت در کمال آرامش دراز بکشید. یک پرستار مرتب قلب و فشارخونتان را بررسی کرده و نیز محل ورود کاتتر را به طور مرتب از نظر نشانه‌های خونریزی بیش از حد و نیز صدمه به خون‌رسانی سرخرگ کنترل می‌کند. ممکن است پس از آنژیوپلاستی یک تا دو روز در بیمارستان بستری شوید.
باید با یکی از دوستان یا اعضای خانواده‌تان هماهنگ کنید تا شما را پس از آنژیوپلاستی به خانه برساند. شما تا چند روز پس از آنژیوپلاستی نباید خودتان رانندگی کنید تا زخم‌ها کاملا خوب شوند. پزشک به شما خواهد گفت که حداقل تا دو روز پس از آنژیوپلاستی حمام نکنید و یا برای مدت زمان طولانی سر پا نایستید و قدم نزنید. پس از بازگشت به خانه در صورت وقوع خونریزی یا تورم در محل ورود کاتتر یا تب که ممکن است علامتی از وجود عفونت باشد، بلافاصله مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت جاگذاری استنت در بدن، باید از ورزش‌های شدید به مدت 30 روز دوری کنید. با این‌حال در بسیاری از موارد افراد خیلی زودتر از این مدت به ورزش و کار خود برگشته‌اند. از پزشکتان بپرسید که بهترین زمان برگشت به کار و ورزش چه موقعی می‌باشد؟
پزشکتان ممکن است داروهایی مانند نیتروگلیسرین را برای شل کردن سرخرگ‌های کرونری ، مهارکننده‌های کانال کلسیم را برای محافظت در برابر اسپاسم‌های سرخرگ کرونری  یا آسپیرین و سایر داروهای ضدپلاکتی را برای پیشگیری از تشکیل لخته‌های خونی در محل انسداد  تجویز نماید. اگر در بدن‌تان استنت وجود دارد، باید از رقیق‌کننده‌خون مانند آسپیرین استفاده کنید. همچنین باید یک داروی ضدپلاکتی مانند کلوپیدوگرل  را حداقل تا یک ماه بعد از جاگذاری استنت لخت فلزی در سرخرگ کرونری و دو سال یا بیشتر پس از جاگذاری استنت دارویی در سرخرگ کرونری مصرف کنید. به علت وجود استنت فلزی، نباید حداقل تا 4 هفته پس از استنت‌گذاری بدون ارزیابی ابتدایی پزشکتان، MRI انجام دهید. اما می‌توانید از میان دستگاه فلزیاب فرودگاه رد بشوید، بدون اینکه مشکلی برایتان بوجود بیاید.

تنگی مجدد (تنگ شدن یا انسداد مجدد)

اغلب درعرض 6 ماه پس از آنژیوپلاستی اصلی ممکن است تنگی مجدد در محل همان سرخرگی که آنژیوپلاستی بر روی آن‌ انجام شده است، رخ دهد. گرچه جاگذاری یک استنت به شدت از این احتمال خواهد کاست، ولی ممکن است تنگی مجدد در سرخرگ دارای استنت نیز رخ دهد. این سرخرگ دوباره مسدود خواهد شد چون علاوه بر بافت جدید سالمی که بر روی استنت تشکیل می‌شود، بافت اسکار نیز ممکن است به صورت زیر سطحی گسترش یافته و به قدری ضخیم شود که جلوی عبور جریان خون را بگیرد. افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تنگی مجدد می‌باشند. تنگی مجدد در سایر بیماران نیز رخ می‌دهد. تنگی مجدد به محل انسداد و الگوی رشد بافت اسکار بستگی دارد.
اگر تنگی مجدد رخ بدهد، فرد احتمالاً علایمی مشابه با مراحل قبل از آنژیوپلاستی (درد سینه بعد از فعالیت بدنی) را تجربه خواهد کرد. در یک فرد مبتلا به دیابت، ممکن است علایم تیپیک کمتر بوده یا شدت کمتری داشته باشند. خوشبختانه، تنگی مجدد ندرتا منجر به حمله قلبی می‌شود. پزشک باید به دقت در صدد تشخیص تنگی مجدد باشد و با نظارت بر علایم بالینی و انجام استرس تست ورزشی، انسداد در دیگر سرخرگ‌های کرونری را پیگیری نماید. بعد از آنژیوپلاستی هر گونه علامتی را بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. اگر تنگی مجدد رخ دهد، ممکن است انجام یک آنژیوپلاستی دیگر یا جراحی بای‌پس برای اصلاح انسداد لازم باشد.
البته، پزشکان به دنبال روش‌هایی برای پیشگیری از بروز تنگی مجدد هستند. پیشرفت آشکار در این زمینه استفاده استنت‌های آغشته به دارو بوده است، یعنی وسایلی که توسط داروهای آهسته رهش پوشیده شده‌اند و این داروها به تدریج وارد بافت پیرامونی می‌شوند تا از رشد بافت اسکار جلوگیری کنند. به نظر می‌رسد که استنت‌های آغشته به دارو موفقیت طولانی‌مدت روش‌های آنژیوپلاستی را افزایش زیادی داده‌اند، ولی در عین حال باعث افزایش خطر کوتاه‌مدت تشکیل لخته نیز شده‌اند. در صورت جاگذاری یک استنت آغشته به دارو، ضروری است حداقل به مدت 2 سال از "کلوپیدوگرل" و به شکل نامحدودی از آسپیرین استفاده نمایید. قبل از جاگذاری استنت از پزشک خود بپرسید که کدامیک از انواع استنت‌های فلزی یا آغشته به دارو برای شما مناسب‌تر است. پزشکان برخی مراکز درمانی مشغول کار بر روی روشی به نام براکی‌تراپی هستند. در این روش از اشعه برای متوقف کردن رشد بافت در اطراف استنت استفاده می‌شود. یک کاتتر با یک نوک رادیواکتیو وارد محل انسداد اطراف استنت شده و یک مقدار اشعه را درآن‌جا آزاد می‌کند. اگرچه این تشعشع تنها 10 دقیقه طول می‌کشد، ولی جلوی رشد طولانی‌مدت بافت را می‌گیرد، براکی‌تراپی هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته است و نیازمند تحقیقات بیشتری است.
شما پس از آنژیوپلاستی می‌توانید با پیروی از یک شیوه سالم زندگی، خود را در برابر تنگی مجدد محافظت نمایید. سیگار را ترک کنید، غذاهای کم چرب بخورید، به طورمرتب ورزش کنید، داروهای خود را به موقع مصرف کنید و مرتب با پزشک تماس داشته باشید. یک برنامه بازتوانی قلبی، تمام این تغییرات حیاتی را در زندگی شما اعمال نموده و از شما پشتیبانی می‌نماید
 .